Τα t-shirts με φεμινιστικά σλόγκαν και στάμπες, όπως «we should all be feminists», «feminist»  και «this is what a feminist looks like», έκαναν την εμφάνισή τους το 2017 οταν λανσαρίστηκαν από έναν επώνυμο οίκο μόδας. Έκτοτε, παράγονται συνεχώς σε μαζική κλίμακα από πολλές εταιρείες γρήγορης μόδας. Είναι, όμως, πραγματικά φεμινιστικό το «feminist» t-shirt σου;

Είναι, πλέον, ευρέως γνωστό ότι οι συνθήκες εργασίας στα sweatshops, τα εργοστάσια όπου παράγονται προϊόντα που προορίζονται για αλυσίδες γρήγορης μόδας, είναι πέρα από κάθε φαντασία. Σε χώρες όπως η Σρι Λάνκα, η Καμπότζη, η Ινδία και η Κίνα, οι αμοιβές των εργαζόμενων στα sweatshops εξακολουθούν να βρίσκονται πολύ χαμηλότερα του κατώτατου μισθού, ενώ το περιβάλλον εργασίας παραμένει απάνθρωπο.

Η έκθεση σε τοξικές ουσίες και αναθυμιάσεις, η στέγαση των εργοστασιακών εγκαταστάσεων σε κτίρια εγκαταλελειμμένα και επικίνδυνα, καθώς και η απαγόρευση χρήσης της τουαλέτας ή της κατανάλωσης νερού και φαγητού συνθέτουν την τραγική καθημερινότητα των ανθρώπων αυτών, που απασχολούνται στα sweatshops 14 με 16 ώρες την ημέρα, συχνά χωρίς διαλείμματα.

Απεικόνιση των κατώτατων μισθών ανά χώρα σε σύγκριση με τους μισθούς που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες στα sweatshops. (Πηγή εικόνας: The Clean Clothes Campaign)

Πάνω από το 80% των εργαζομένων είναι γυναίκες. Γυναίκες που έρχονται καθημερινά αντιμέτωπες με σεξουαλική και σωματική κακοποίηση από τους εργοδότες τους. Γυναίκες που στερούνται την άδεια μητρότητας ή δέχονται συστηματικά απειλές και παρενοχλήσεις εντός του εργασιακού τους χώρου. Οι  υποψήφιες γυναίκες εργαζόμενες, επίσης, προτού προσληφθούν, ρωτούνται εξονυχιστικά και αδιάκριτα σχετικά με την οικογενειακή τους κατάσταση. Κατ’ επέκταση, αναγκάζονται  να υπογράψουν έγγραφα, ώστε να εγγυηθούν πως δεν θα μείνουν έγκυες ή δεν θα σχηματίσουν οικογένεια στη διάρκεια της απασχόλησής τους στο εργοστάσιο.

Μία εργαζόμενη σε sweatshop στο Μπαγκλαντές, αναφέρει χαρακτηριστικά πως υπάρχουν εργοστάσια τα οποία «προσλαμβάνουν αποκλειστικά ανύπαντρες γυναίκες». Αυτό το γεγονός δυσχεραίνει αρκετά την εύρεση εργασίας για γυναίκες με οικογένειες και καθιστά μάταιες τις προσπάθειες των γυναικών αυτών για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ίδιων και των οικογενειών τους.

Η Jennifer Rosenbaum, επικεφαλής του οργανισμού Global Labor Justice-International Human Rights Forum, δήλωσε στην εφημερίδα Guardian: «Πρέπει να κατανοήσουμε την έμφυλη βία ως παράγωγο της δομής της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού. Το μοντέλο γρήγορης αλυσίδας εφοδιασμού μόδας δημιουργεί παράλογα υψηλούς στόχους παραγωγής και χαμηλόμισθες συμβάσεις, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να αναλαμβάνουν υπερωρίες στην εργασία τους χωρίς αμοιβή και να εργάζονται πολύ γρήγορα υπό ακραίες πιέσεις».

Αξίζει να αναφερθεί, επίσης, ότι αρκετές από τις  χώρες όπου βρίσκονται τα sweatshops αποτελούν παραδείγματα παραδοσιακά πατριαρχικών κοινωνιών. Οι συγκεκριμένες αρνούνται να αντιμετωπίσουν με δραστικό τρόπο φαινόμενα έμφυλης βίας και να μεριμνήσουν υπέρ της  πραγματικής ισότητας, γεγονός που καθιστά τις εργασιακές συνθήκες εφιαλτικές για τις γυναίκες εργαζόμενες.

Στα πλαίσια μίας έρευνας που διεξήγαγε η Global Labor Justice στις εργοστασιακές εγκαταστάσεις γνωστού brand αθλητικού ρουχισμού στην Ινδονησία το 2018, συγκλονίζει η εμπειρία μίας εργαζόμενης, που ανέφερε περιστατικά ψυχολογικής βίας και στοχοποιητικής απειλής στον χώρο της εργασίας της. «Μας κλωτσούν τις καρέκλες, μας πετάνε πράγματα, όμως επίτηδες δεν μας κακοποιούν σωματικά, ώστε να μη χρησιμοποιηθεί αυτό ως απόδειξη ενώπιον της αστυνομίας».

Εκτός από τις διαρκείς καταπατήσεις των ανθρωπίνων και εργασιακών δικαιωμάτων των γυναικών στους χώρους όπου κατασκευάζονται τα ρούχα τους, οι εταιρείες γρήγορης μόδας συχνά αντιγράφουν έργα και πρωτότυπες ιδέες από ανεξάρτητες σχεδιάστριες. Εκμεταλλευόμενες τη μικρότερη απήχηση, την έλλειψη δυνατότητας μαζικής παραγωγής και την περιορισμένη δυνατότητα κάλυψης νομικών εξόδων από πλευράς των σχεδιαστριών και των μικρών, νεοσύστατων συνήθως επιχειρήσεών τους, οι εταιρείες δεν αναγνωρίζουν τις πραγματικές δημιουργούς των σχεδίων και δεν προορίζουν κανένα ποσοστό των εισπράξεων από την πώληση των αντίστοιχων ρούχων για εκείνες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανεξάρτητη καλλιτέχνιδα και σχεδιάστρια μόδας Tuesday Bassen. Η Bassen ανακάλυψε το 2016 πως τα πρωτότυπα σχέδιά της αντιγράφονταν συστηματικά από μία γνωστή εταιρεία γρήγορης μόδας. H σχεδιάστρια μοιράστηκε στη σελίδα της στο Instagram τα δείγματα της δουλειάς της, τα οποία είχαν αντιγραφεί από την εταιρεία, δίπλα με τα αντίστοιχα ενδύματα τα οποία είχαν κυκλοφορήσει στην ιστοσελίδα και στα καταστήματά τους⋅ κάτω από τη  φωτογραφία, υπήρχε, επίσης, η απάντηση του νομικού τμήματος της εν λόγω εταιρείας γρήγορης μόδας. Oυσιαστικά, απέκρουσε τους ισχυρισμούς της δημιουργού, όταν εκείνη επικοινώνησε μέσω e-mail μαζί τους, λέγοντας πως η δουλειά της δεν ήταν αρκετά αναγνωρίσιμη, ώστε να προσάψει στην εταιρεία την κατηγορία της αντιγραφής.

Η Bassen αργότερα αποκάλυψε ότι «εξάντλησε σχεδόν όλους τους πόρους της προσπαθώντας να υπερασπιστεί μέσω της νομικής διόδου τα πρωτότυπα σχέδια που ουσιαστικά ήταν αποκλειστικά δικά της».  Μετά την έκθεση της εμπειρίας της Bassen σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, πολλές ακόμα σχεδιάστριες και αρκετοί σχεδιαστές μοιράστηκαν παρόμοιες ιστορίες κλοπής των έργων τέχνης τους και των ιδεών τους από εταιρείες γρήγορης μόδας.

Ένα μπλουζάκι με το λογότυπο «feminist» δεν αρκεί για να δείξουμε την υποστήριξή μας προς όλες τις γυναίκες πάντα και παντού. Πραγματοποιώντας έρευνα και κρατώντας τους εαυτούς μας διαρκώς ενημερωμένους σχετικά με το ποιοι βρίσκονται πίσω από την κατασκευή των ρούχων μας, σε τι συνθήκες αυτά φτιάχτηκαν και ποιον πραγματικά υποστηρίζουμε με τις αγορές μας, μπορούμε να συμβάλλουμε στην επιφορά ουσιώδους αλλαγής.

Άλλωστε, εάν κάποιες από εμάς στον κόσμο στερούνται δικαιωμάτων και δεν είναι ελεύθερες, τότε δεν είναι καμία γυναίκα: και η πορεία προς την πραγματική ισότητα, συμπερίληψη και διαθεματικότητα χαράσσεται μέσω της αλληλεγγύης, που μπορούμε να την εκφράσουμε με πολλούς και διάφορους τρόπους. Ας ξεκινήσουμε από την καθημερινότητά μας. Και γιατί όχι από τη συνειδητή επιλογή των ρούχων μας και όχι απλά φορώντας ένα feminist μπλουζάκι.

Αγαπάς την μόδα που σέβεται τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον; Έλα στην ομάδα μας στο Facebook και το Instagram, για να γράψουμε μαζί το μανιφέστο της μόδας… από την αρχή!